محمد نعمتي ورنوسفادراني

پهنه بندي كيفيت آب و تنوع درشت بيمهرگان كفزي رودخانه زاينده رود

چكيده:

يكي از پيامدهاي توسعه صنعت، كشاورزي و شهر نشيني افزايش آلودگي آب است. تامين آب براي مصارف مختلف در مناطق خشك و نيمه خشك از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. توسعه صنايع و فعاليت هاي كشاورزي درفلات مركزي ايران و تمركز آن درحاشيه رودخانه زاينده رود، مشكلات اكولوژيكي و زيست محيطي متعددي را براي رودخانه زاينده رود به عنوان منبع پذيرنده برخي از پساب هاي صنايع، زه آب هاي ناشي از فعاليت هاي كشاورزي و فاضلاب هاي شهري و روستايي بوجود آورده است. ارزيابي وضعيت كيفي آب هاي سطحي از طريق پايش هاي دائم پايه و اساس برنامه ريزي جهت كنترل و كاهش آلودگي رودخانه محسوب مي شود. در اين راستا، شاخص هاي كيفيت آب (WQI ) با توجه به سهولت استفاده و بيان نتايج بصورت عددي واحد در يك مقياس درجه بندي شده، مي تواند به عنوان يكي از روش هاي تعيين ميزان آلودگي آب، نقش بسيار مهمي را ايفا كند.   در اين تحقيق، به منظور محاسبه شاخص هاي كيفي ( NSFWQI ، BMWP و ASPT ) و شاخص هاي غنا وتنوع درشت بيمهرگان كفزي، در مسير رودخانه زاينده رود از باغ بهادران تا زيار تعداد 8 ايستگاه انتخاب شد و نمونه برداري از مردادماه 1385 تا تيرماه 1386 بصورت ماهانه از آب و بستر رودخانه صورت گرفت. نتايج حاصل از پهنه بندي رودخانه زاينده رود بر اساس شاخص NSFWQI_m   نشان داد كه اين رودخانه از نظر وضعيت كيفي آب، شرايط چندان مناسبي را ندارد. طي دوره مطالعه، 5/63% داده هاي حاصل از محاسبه اين شاخص در طبقه كيفي متوسط و 5/36%   آنها در طبقه كيفي بد قرار گرفتند، اين در حالي است كه دو ايستگاه پايين دست رودخانه كلا در طبقه كيفي بد قرار داشت. شاخص BMWP نيز رودخانه زاينده رود را در دو طبقه متوسط و بد قرار داد. همچنين با استفاده از شاخص تنوع شانون اين رودخانه در دو طبقه آلودگي متوسط و شديد قرار گرفت. همبستگي بيشتر شاخص NSFWQI_m با شاخص هاي زيستي( BMWP و ASPT ) در مقايسه با شاخص هاي غنا و تنوع درشت بيمهرگان كفزي، بيانگر حساسيت بيشتر شاخص هاي زيستي در انعكاس تغييرات كيفي آب رودخانه است. به طور كلي، استفاده از شاخص NSFWQI در رودخانه زاينده رود به عنوان معياري براي تعيين ميزان آلودگي رودخانه در يك چارچوب استاندارد و همچنين جهت بررسي روند بهبود شرايط رودخانه در آينده مي تواند مورد استفاده قرارگيرد. علاوه بر اين، استفاده از شاخص هاي زيستي در كنار پايش هاي معمول كيفي آب بسيار مفيد خواهد بود ولي بايد نسبت به شرايط اين رودخانه سازگار شوند.